TRANSPLANTACIJA KOŠTANE SRŽI I ĆELIJSKA TERAPIJA

Šta je transplantacija koštane srži?

Transplantacija koštane srži je zamena oštećene ili potpuno uništene koštane srži novim ćelijama koštane srži. Transplantacija koštane srži može biti metoda spasavanja života kod akutne leukemije i limfoma koji su otporni na standardnu hemioterapiju.

Tipovi transplantacije

Matične ćelije mogu poticati iz našeg sopstvenog tela ili tela druge osobe – donora.

• Autologna transplantacija je procedura upotrebe sopstvenih matičnih ćelija pacijenta. Ovaj metod transplantacije uglavnom se koristi kod pacijenata sa multiplim mijelomom i limfomom. 
• Potpuno usklađena alogenska transplantacija je procedura upotrebe potpuno kompatibilnih matičnih ćelija druge osobe. Poželjnija opcija je da je to brat ili sestra pacijenta, koji/a ima željene kompatibilne matične ćelije.
• Usklađena nesrodna donorska transplantacija/ od nesrodnog donora sa kompatibilnim matičnim ćelijama: Vrši se na pacijentima koji nemaju brata ili sestru potpuno kompatibilnim matičnim ćelijama. Pronalazi se pretragom nacionalnih i internacionalnih Banaka koštane srži.
• Haploidentična transplantacija: Vrši se na pacijentima koji nemaju brata ili sestru sa potpuno kompatibilnim matičnim ćelijama, a hitno im je potrebna transplantacija. Donor je pacijentova majka, otac, dete, ili brat/sestra sa polovično usklađenim matičnim ćelijama. Ovo je relativno nova metoda i može biti jednako efikasna.

Kako se određuje donor kod transplantacije od nesrodnog donora s usklađenim matičnim ćelijama (MUD)?

• Ako pacijent nema donora u srodstvu, onda se pretražuju nacionalna i internacionalna (DKMS, BMDW) baza podataka za nesrodnog donora. HLA tipizacija visoke rezolucije sa 10 parametara, obavlja se kako bi se proverio registar donora.
• Kada je poznat HLA-tip pacijenta, može se obaviti preliminarna pretraga. Preliminarna kompjuterizovana pretraga dizajnirana je da prepozna potencijalnog donora koštane srži koji ima slične HLA antigene.
• Ako preliminarna pretraga postigne uspeh u pronalasku potencijalnog donora, pokreće se formalna pretraga. Tokom ovog procesa, banka kontaktira potencijalne donore i uzima njihove uzorke krvi da bi se potvrdio test HLA tipizacije i obavili drugi skrining testovi. Ovi dodatni testovi krvi su visoko specijalizovani i dizajnirani tako da odrede najprikladnijeg donora.
• Pretraga nesrodnih donora je kompleksan proces koji zahteva vreme. U proseku, potrebna su 3 meseca da se završi pretraživanje. Stoga je od velike važnosti započeti pretragu nesrodnih potencijalnih donora što je pre moguće.
• Kada se prikupi odgovarajući broj matičnih ćelija od donora, matične ćelije se šalju u Altunizade Acıbadem Centar za Transplantaciju za samu proceduru transplantacije.

Šta je haploidentična transplantacija?

Vrlo posebna metoda transplantacije koja se trenutno izvodi u samo nekoliko centara širom sveta naziva se haploidentična transplantacija matičnih ćelija. Ova metoda ima veliki stepen uspešnosti pronalaska donora i zato se smatra metodom budućnosti. Poklapanje tkiva ocenom 10/10 ne smatra se suštinskim kod haploidentične transplantacije, pa majka, otac, polu-kompatibilni brat/sestra ili dete pacijenta mogu biti donori čak i ako je kompatibilnost samo 50%.

Za koje bolesti se koristi transplanatcija koštane srži?

Transplantacija koštane srži vrši se kod pacijenata sa oboljenjima koštane srži, kao što je leukemija, mijelodisplastični sindrom, drugi hematološki maligniteti, limfomi ili multipli mijelomi, kao i aplastična anemija. Takođe, može se koristiti za lečenje drugih malignoma koji ne reaguju na hemioterapiju, kao što su rak testisa, neuro i medularni blastom kao i kongenitalni poremećaji poput talasemije, bolesti srpastih ćelija, porfirije I teških stanja imunodeficijencije.

Koliko dugo traje proces oporavka nakon transplantacije?

Hemioterapija jakim dozama dovodi do mučnine, dijareje, groznice, gubitka kose, potrebe za transfuzijom krvi i trombocita. Tokom dve nedelje posle transplantacije, nove ćelije pronalaze svoja mesta i počinju produkciju novih ćelija. Pacijentovo opšte stanje se popravlja s porastom broja krvnih ćelija, sve do trenutka kada mogu biti otpušteni iz bolnice. Od tog trenutka vraćaju se samo na redovne kontrole u zakazanim intervalima.

Koliko dugo se redovne kontrole nastavljaju?

Period redovnih kontrola koji sledi nakon transplantacije u Altunizade Acıbadem bolnici varira između 3 meseca i godinu dana, u zavisnosti od napretka u lečenju pacijenta, koji se nakon toga vraća u svoju matičnu državu gde nastavlja sa redovnim kontrolama. U prvoj godini, imuni system pacijenata lečenih na ovaj način iziskuje zaštitu s obzirom da je terapija imala uticaja na celokupni imuni sistem. Pacijenti se savetuju da izbegavaju okruženje velikog broja ljudi, zbog mogućih infekcija gornjeg respiratornog trakta. Stoga se pacijenti savetuju da reorganizuju svoje živote. Pod uslovom da se ova upozorenja ne ignorišu, većina pacijenata može se vratiti na posao u roku od 3 do 6 meseci. Takođe se savetuje dijetetski režim koji podrazumeva konzumiranje kuvanih obroka i oguljenog voća i povrća tokom prvih nekoliko meseci.

Da li je za pacijente koji su se podvrgli transplantaciji koštane srži moguće da u narednim godinama dobiju dete?

U nekim slučajevima, fertilnost može biti pogođena usled hemioterapije. Porodice koje planiraju da imaju decu, nekad to i uspeju, koristeći vantelesnu oplodnju. Ako imaju dovoljno vremena pre terapije, zamrzavanje spermatozoida ili jajnika takođe je opcija.

Kako tačno izgleda procedura alogenske transplantacije?

• Kod svih tipova alogenske transplantacije, pacijent i donor se analiziraju obimnim pred-transplantacionim testovima, uključujući i rutinske kardiološke, pulmološke i dentalne testove, kao i testove krvi. HLA testovi ponavljaju se radi provere kompatibilnosti.
• Kod haploidentične transplantacije postoje testovi koji mogu predvideti da li postoji velika verovatnoća da pacijent odbaci ćelije donora. Ako su rezultati ovih testova pozitivni, onda se donor menja i poziva se novi donor.
• Ova testiranja obično traju 4-5 dana i ako je donor odgovarajući, započinje se mobilizacija matičnih ćelija donora. Kada donor stigne u bolnicu, kateteri se stavljaju u obe ruke i sakupljanje matičnih ćelija započinje afareza aparatom, a nastavlja se dok se ne prikupi dovoljan broj ćelija. Postupak uglavnom traje oko 2 dana.
• Kada se prikupi adekvatan broj matičnih ćelija donora, započinje se procedura transplantacije, a donor može putovati nazad u svoju državu. Dakle, vreme zadržavanja donora je približno 10 dana.
• Pacijent se prima u bolnicu i postavlja se centralni venski kateter. Ovaj kateter koristi se tokom procesa transplantacije za davanje hemioterapije, davanje drugih lekova poput antibiotika, krvi, kao i za transfuziju ispranih trombocita, ali i za uzorkovanje krvi.
• Trajanje hemioterapije za potpuno HLA usklađenu alogensku transplantaciju  je 6 dana, za usklađenu nesrodnu donorsku transplantaciju je 7 dana, a za haploidentičku transplantaciju 9 dana.
• Nakon hemioterapije i tokom sledećih etapa transplantacije, pacijent obično gubi apetit i može dobiti dijareju usled hemioterapije. Najčešće nema potrebe za transfuzijom krvi niti trombocita. Povišena telesna temperature je česta i tretira se, najčešće, antipireticima, ali i antibioticima kroz centralni venski kateter (CVK).
• Matične ćelije počinju da se presađuju približno 10 dana nakon transplantacije. Simptomi poput gubitka apetita, dijareje i ssličnih tegoba, se, po pravilu, u ovom periodu smanjuju. I pored toga, pacijent će biti spreman da napusti bolnicu nakon sledećih 5-7 dana, jer je neophodna stabilizacija krvne slike, elektrolita i adekvatna ishranom. Dakle, ukupno zadržavanje u bolnici je približno 1 mesec. 
• Kada pacijenti postanu klinički stabilni, otpuštaju se iz bolnice i nadgledaju u prikladnim hotelskim apartmanima gde borave sa svojom porodicom. U toku boravka u vanhospitalnim uslovima obezbeđene su stalne kontrole I testovi krvi. Takođe, prilikom svakog kontakta pacijenta sa medicinskim osobljem prisutan je prevodilac.
• Kada se utvrdi da su pacijenti u stabilnom stanju, vraćaju se nazad u svoju državu. Procenjeni period od dana prijema u bolnicu do dana povratka u svoju državu, prosečno je 2 do 3 meseca. Ukoliko dođe do pojave komplikacija, poput infekcije ili sporog oporavka krvne slike, taj period može biti I duži.
• Svaka komplikacija koja se ne može rešiti u matičnoj državi, pzahteva povratak pacijenta u bolnicu Altunizade Acıbadem radi dalje nege.

Zašto Altunizade Acıbadem bolnica?

Sve usluge obavljaju se u sterilnom okruženju u skladu sa internacionalnim standardima. Multidisplinarni pristup je neophodan u centrima za transplantaciju koštane srži. Presađene matične ćelije pripremaju se u licenciranoj GMP laboratoriji Acıbadem Healthcare Group; sve ćelije se analiziraju na vitalnost, broj i aktivnost pre same procedure transplantacije.

• Haploidentične transplantacije u Acıbadem bolnici izvode se pomoću postupka “alfa-beta T-ćelijske deplecije” čime se smanjuje letalitet usled komplikacije označene kao GVHD (graft protiv domaćina).
• CD19 pozitivne ćelije su takođe osiromašene da bi se izbegla post-transplantaciona letalna infekcija – Epstein Barr Virus (EBV). Ovim se izbegava i limfoproliferativna bolest, kao jedna od najozbiljnijih, potencijalno letalnih komplikacija EBV infekcije.
• Podrška mezenhimalnih matičnih ćelija pomaže smanjenju Graft versus host bolesti, kao i tzv. engraftment  za brz oporavak imunološke funkcije, obezbeđen za sve alogenetske transplantacije uključujući i potpuno usklađene, nesrodne usklađene i haploidentične transplantacije.
• CD45Ra osiromašene donorske T-ćelije se rutinski aplikuju svim pacijentima nakon haploidentične transplantacije kako bi se osnažio antivirusni imunitet.
• Specifične virusne T-ćelije su rutinski obezbeđene za otpor aktivaciji CMV, EBV, BK virusa, adenovirusa i herpes simpleks virusa. Ova procedura može nekad direktno spasiti život.
• Altunizade Acıbadem bolnica koristi najmodernije tehnologije tranplantacije i pomoću iskusnog kliničkog tima, pacijentima pruža ogromne šanse za preživljavanje.
• Altunizade Acıbadem bolnica poseduje ekonomične transplantacione pakete i veoma je konkurentna Zapadnoj Evropi i SAD.